Embodied-Leadership

Embodied Leadership

Embodied Leadership is een term die je de laatste tijd regelmatig tegenkomt. Het is ook de naam van de afsluitende masterclass van de Jaartraining Embodied Learning. Wat is Embodied Leadership en hoe kun je dat leren?

Over Embodied Leadership

Een voorbeeld: Barack Obama is tijdens zijn presidentschap te gast bij David Letterman voor een interview. Als hij tevoorschijn komt uit de coulissen, begint het publiek enthousiast te applaudisseren. Zodra Obama het genoeg vindt, bedankt hij het publiek en wijst met een kort en overtuigend gebaar dat Letterman kan gaan zitten. Hoewel Letterman de gastheer is, gehoorzaamt hij onmiddellijk. Het is volkomen helder wie in deze situatie de leider is. 

Obama’s gebaar is vriendelijk en duidelijk. Het is volledig congruent met zijn lichaamshouding en zijn uitstraling. Het komt op het juiste moment en past precies in de situatie. Dit is Embodied Leadership – belichaamd leiderschap – : congruent, passend, gefocust, doelgericht, rustig, duidelijk.

Het effect van Embodied Leadership

Embodied Leadership is waarachtig leiderschap. In het Engels klinken sommige termen nu eenmaal beter en beknopter dan in het Nederlands. ‘Embodied’ betekent letterlijk ‘belichaamd’. Je komt in hedendaagse leiderschapstrainingen ook de term ‘Embodiment’, belichaming tegen.

Het effect van deze vorm van leiderschap is impact, want waarachtigheid creëert invloed. Boodschappen worden immers niet alleen door middel van woorden overgebracht, maar ook via het lichaam en iemands uitstraling. Je voelt dat het klopt.

Een belichaamd leider communiceert vanuit zelfvertrouwen dat niet gebaseerd is op macht.

Kenmerken van belichaamde leiders

Vier belangrijke kenmerken van Embodied Leadership die je kunt trainen door middel van lichaamsgerichte oefeningen:

Het belichamen van leiderschap kan je trainen

Sommige leiders hebben deze kwaliteiten van nature. Je herkent ze direct. Hun leiderschap is oprecht en natuurlijk. Het goede nieuws is dat je belichaamd leiderschap kunt trainen.

Je kunt de kwaliteit van je aanwezigheid trainen, zodat je vanzelfsprekend je plek inneemt, stevig staat, waarachtig zichtbaar bent en moeiteloos beweegt in de situaties die je tegenkomt.

Dat kan aan de hand van Embodied Learning, waarin je persoonlijk leiderschap traint op basis van lichaamsgerichte oefeningen. Meer informatie over Embodied Learning vind je via deze link.

In 2021 verscheen mijn boek Stevig staan in intense situaties, en in 2024 Sterk staan door flexibel bewegen. In deze boeken vind je informatie en oefeningen over Embodied Leadership.

Noot: het interview van Letterman met Obama is te zien op Netflix in het eerste seizoen van ‘My next guest needs no introduction with David Letterman’. 

Meer leren over Embodied Leadership?

Download hier een mp3 met een oefening Embodied Learning. Het is een korte versie van een oefening uit mijn boek, over drie assen in je lichaam die je helpen om als leider of begeleider letterlijk en figuurlijk stevig te staan.

waarachtig zichtbaar zijn

Waarachtig zichtbaar zijn

Als leider of begeleider ben je volop zichtbaar. Zichtbaarheid kan heel ongemakkelijk voelen. Je kunt last hebben van onzekerheid en twijfel, een hoofd dat op hol slaat, hartkloppingen, hoge adem of onrust in je buik. Authentiek aanwezig zijn is dan niet eenvoudig! Wanneer je leert comfortabel te zijn met je eigen zichtbaarheid, houd je meer energie over én vergroot je je invloed.

Wat we doen om ons ongemak te verbergen

Veel (bege)leiders ontwikkelen strategieën om hun ongemak te maskeren. Sommigen zetten een one (wo-)man show neer, anderen doen juist hun best om te verdwijnen. Weer anderen nemen zichzelf of de situatie overmatig serieus. Het lijkt een oplossing, maar in werkelijkheid kost het onnodig veel energie en belemmert het werkelijk contact.

Misschien herken je dat je jezelf soms groter of kleiner maakt dan je bent. Maar zodra je ophoudt met iets toevoegen of achterhouden, ontstaat de beste versie van jouw unieke aanwezigheid: geloofwaardig, ontspannen én interessant om naar te luisteren.

Waarachtig zichtbaar zijn

Invloedrijk leiderschap komt niet voort uit trucjes of het oppoetsen van je imago, maar uit zelfvertrouwen, waarachtigheid en onverdeelde aandacht. Dat vraagt moed.
Want waarachtig zichtbaar zijn is kwetsbaar. Het vraagt aanwezigheid met wat er in je wordt aangeraakt. Het is de bereidheid om aanwezig te zijn met alles wat er is, inclusief je onzekerheden – zonder masker.

De (bege)leiders die het meest inspireren, zijn vaak niet degenen die graag in het middelpunt staan, maar degenen die ondanks hun ongemak tóch zichtbaar durven zijn. De beste trainers en opleiders zijn misschien wel degenen die hun beroep kiezen ondanks het feit dat ze liever niet in het middelpunt van de belangstelling staan. Hetzelfde geldt voor leiders. Sommigen hebben het druk met het onafgebroken oppoetsen van hun ego, anderen worden gemotiveerd door de wens om dienstbaar te zijn aan anderen.

Hoe meer je aanwezig durft te zijn vanuit waarachtigheid in plaats van de preoccupatie met jezelf, hoe meer je in verbinding bent met anderen.

Onzichtbaar zijn is een illusie

Ook als je probeert onzichtbaar te zijn, ben je zichtbaar. Er zijn mensen met een onverzadigbare behoefte aan zichtbaarheid, anderen doen liever alsof ze niet zichtbaar zijn. We verbergen ons, we etaleren een ideaal imago op social media, we schuilen achter een stoer verhaal. Veel leiders in organisaties zijn wel fysiek aanwezig, maar niet zichtbaar.

Toch: onzichtbaar zijn is een illusie. Je wordt altijd gezien, ook als je hoopt van niet. Mensen voelen intuïtief of je echt aanwezig bent en reageren daarop. Al in de eerste seconden dat je verschijnt, hebben anderen een indruk van je kwaliteit van aanwezigheid. Je kunt nog zoveel trucs leren om beter over te komen, maar mensen weten of je écht bent. Daarom wordt gezegd dat de eerste seconden van een sollicitatiegesprek de belangrijkste zijn.

Ik ervaarde dit zelf eens in een workshop waarin we elkaar uitgebreide feedback gaven op basis van onze eerste indruk. Na een korte introductie vertelden we elkaar wat we hadden waargenomen. Dat was heel onthullend, want anderen zien dingen van jou die je niet van jezelf waarneemt. En opvallend genoeg: dat wat je probeert te verbergen, blijkt vaak juist extra zichtbaar te zijn.

Zichtbaarheid vraagt improvisatie

Waarachtig zijn vraagt dat je kunt improviseren: aanwezig zijn in het moment en werken met wat voor handen is. Het is flexibel bewegen in het hier en nu. En dat klinkt misschien simpel, maar dat is het niet. Improvisatie gaat niet persé vanzelf: jazz muzikanten oefenen bijvoorbeeld eindeloos om vrij en ontspannen te kunnen improviseren. Voor een groep staan, in welke rol dan ook, vraagt een combinatie van improvisatie en vakmanschap. Dat maakt je werk interessant en tegelijk onvoorspelbaar. Het vergt moed om aanwezig te zijn zonder franje.

Zichtbaarheid als bron van vitaliteit

Zichtbaarheid zijn kan heel veel energie kosten als je druk bent met verdwijn- en verschijntrucs. Maar als je echt aanwezig durft te zijn, gebeurt het tegenovergestelde. Wanneer je waarachtig zichtbaar bent, kom je in contact met je eigen vitaliteit en met de levensenergie van anderen. Je maakt contact vanuit echtheid met de mensen waarmee je werkt, daardoor gaan de energie en ideeën stromen. Echtheid werkt bovendien aanstekelijk! Het brengt niet alleen jou tot leven, maar ook de mensen met wie je werkt.

Verdwijn- en verschijntrucs kosten energie. Waarachtige zichtbaarheid geeft energie.

Train je zichtbaarheid

Je talent voor zichtbaarheid kan je trainen met behulp van lichaamsgerichte oefeningen en oprechte feedback. Dit helpt om je gedrag te versoepelen, zodat je waarachtig aanwezig kunt zijn. In oefeningen zonder woorden kan je veel ontdekken over de manier waarop je zichtbaar bent. De neiging om te nadrukkelijk aanwezig te zijn, je terug te houden of je niet te laten kennen wordt waarneembaar voor jezelf en voor anderen.

Waarachtige zichtbaarheid ontstaat uit gelijktijdige afstemming op jezelf en op je omgeving, zodat je geen energie lekt, maar energie kríjgt. Die afstemming kun je trainen met behulp van bewegingsoefeningen.

Training Waarachtig zichtbaar zijn

De training Waarachtig zichtbaar zijn gaat over comfortabel zijn met je zichtbaarheid. Deze gevarieerde 1-daagse training daagt je uit, bemoedigt en inspireert je om op je gemak te zijn met zichtbaar zijn. Je onderzoekt zichtbaarheid aan de hand van speelse oefeningen, reflectievragen, beweging en beeldonderzoek. Je traint de kwaliteit van je aanwezigheid. Dat versterkt je zelfvertrouwen, je invloed en vergroot je speelruimte.

Deze blog is gebaseerd op het hoofdstuk ‘Zichtbaar zijn’, uit mijn boek Sterk staan door flexibel bewegen (Boom 2024).

wat is embodied learning

Wat is Embodied Learning?

Lees meer
stevig staan en flexibel bewegen

Sterk staan door flexibel bewegen

In je leven en werk kom je voortdurend situaties tegen waarin je flexibiliteit wordt getest. Bijvoorbeeld wanneer dingen anders lopen dan gepland of gewenst. De uitdaging is dan: sterk staan door flexibel bewegen.

Eindelijk heb ik een middag vrij geroosterd om te schrijven. Ik zit klaar achter de computer in mijn joggingbroek, met een kop thee en een goed humeur. Dringende mails en de voorbereiding van mijn jaartraining heb ik ’s ochtends al afgerond.

De telefoon gaat. Het is een zorginstelling waar ik sinds lang contact mee probeer te krijgen over mijn dementerende vader. Vriendelijk sta ik de beller te woord. Ik heb nog niet opgehangen of de telefoon gaat nogmaals. Deze keer is het mijn broer met urgent nieuws over de casemanager van mijn vader. Twintig minuten later krijg ik een dringende app van een opdrachtgever. Hij heeft een nieuwe klus voor me: of ik zo spoedig mogelijk een offerte wil maken.

Zo is het genoeg. Ik zet de telefoon uit en ga weer achter mijn computer zitten. Nu hoor ik de deurbel; het is de loodgieter. Kennelijk heeft hij plotseling tijd om een langverwachte reparatie aan het dak te doen. Hij komt binnen met een assistent die een waterafzuiger meeneemt. Het ding maakt een onwaarschijnlijk kabaal. Ik doe mijn koptelefoon op, voel mijn voeten op de grond, ontspan mijn schouders en mijn ademhaling en ga aan de slag.

Waarom sterk staan door flexibel bewegen

Je hebt weinig controle over de realiteit, maar je kunt wel je ervaring ervan beïnvloeden. Sterk staan door flexibel bewegen betekent soepel reageren op lastige, complexe of veranderende situaties. Die souplesse kan je trainen met behulp van lichaamsgerichte oefeningen. Het trainen van je flexibiliteit leidt tot moeiteloos bewegen tussen verschillende standpunten, paradoxen en perspectieven en versterking van je ( transgenerationele ) leiderschapskwaliteiten.

Stevig staan en flexibel bewegen zijn de pijlers van mijn trainingsmethode Embodied Learning. Met deze methode train je de kwaliteit van je aanwezigheid, je belangrijkste instrument als leider of begeleider. Mijn vorige boek Stevig staan in intense situaties ging over het ontwikkelen van stevigheid. Mijn nieuwe boek Sterk staan door flexibel bewegen gaat over het ontwikkelen van flexibiliteit.

Het trainen van je souplesse brengt je een flinke stap verder dan alleen focussen op krachtig persoonlijk leiderschap. Een flexibele houding vergroot je kwaliteit van aanwezigheid en je bewegingsruimte, waardoor je kunt handelen vanuit meer openheid, creativiteit en compassie.

Door lichaamsbewustzijn flexibiliteit ontwikkelen

Lichaamsbewustzijn is een krachtig hulpmiddel bij het ontwikkelen van flexibiliteit. Je hoofd heeft overal een mening over, maar de rest van je lichaam weet vaak heel direct waar de oplossing ligt. We hebben duizenden gedachten per dag, volgens sommigen zelfs tienduizenden per dag – waarvan de meeste herhalend zijn en negatief over jezelf.  

Naast de feiten en oordelen die je hoofd produceert, is er waardevolle informatie in je lichaam die je kunt inzetten bij de vraagstukken die je tegenkomt. Lichaamsbewustzijn geeft ruimte om te handelen buiten je gewoontepatronen.

Ik coachte een consultant die zich onprettig voelde over een opdracht. Toen ik hem vroeg naar de fysieke plek van het ongemak, zei hij dat hij er buikpijn van had. Tijdens de sessie onderzochten we de reactie op de opdracht van zijn hoofd, hart en buik. Zijn hoofd zei dat hij het werk financieel nodig had, zijn hart voelde loyaliteit naar de opdrachtgever, en zijn buik vertelde hem dat de opdracht hem niet paste. Hij besloot zijn intuïtie te volgen en de opdracht af te wijzen.

‘Lichaamsbewustzijn leert je sterk staan door flexibel bewegen in uitdagende situaties.’

Belichaamd leiderschap door flexibel bewegen

We vertrouwen vaak meer op onze gedachten dan op andere signalen die we krijgen. Hierdoor missen we het contact met wat werkelijk hier en nu gebeurt. Lichaamsbewustzijn brengt je terug naar je directe ervaring, zodat je fris en effectief kunt reageren op wat zich voordoet in je leven en werk.

Belichaamd leiderschap gaat over soepel leren schakelen tussen je hoofd en de informatie die je krijgt via andere kanalen, zoals je hart en je buik. Het gaat over het innemen van je eigen plek zonder terughouding, over waarachtig zichtbaar zijn, over het werken vanuit afstemming en compassie, over het waarnemen van meerdere perspectieven en over leiderschapskwaliteiten belichamen. Dit zijn een aantal van de onderwerpen die je gaat tegenkomen in mijn nieuwe boek.

Drie redenen om je flexibiliteit te trainen

Er zijn veel redenen om je flexibiliteit te trainen. Ik noem er hier een aantal:

1. Onverwachte wendingen creëren

Flexibiliteit creëert ruimte om kwesties een onverwachte wending te geven. Je raakt minder snel gevangen of ingezogen in gebeurtenissen en ontmoetingen. Humor kan bijvoorbeeld een geweldig instrument zijn om verandering te bewerkstelligen.

In een vastgelopen team laat ik teamleden weleens hun weerzin fysiek uitbeelden (‘Laat eens zien hoe jij je kont tegen de krib gooit’), waardoor er enorm wordt gelachen. Dit opent vervolgens de ruimte voor het echte gesprek.

2. Openstaan voor verrassende uitkomsten

Een flexibele houding maakt dat je openstaat voor verrassende uitkomsten van een gesprek. Bereidheid om soepel te schakelen, maakt het vinden van oplossingen eenvoudiger.

Een bestuurder die ik coachte, ontdekte tijdens een ontspanningsoefening hoe haar starre houding bepaalde veranderingen tegenhield in de organisatie. Haar vertrek bleek uiteindelijk de beste oplossing voor alle betrokkenen, inclusief zijzelf.

3. Je perspectief verruimen

Voor leiders en begeleiders is het van belang om te kunnen schakelen tussen verschillende perspectieven. Je werkt immers steeds met mensen die letterlijk of figuurlijk uit verschillende culturen komen.

Via lichaamsgerichte oefeningen kun je leren bewegen tussen verschillende perspectieven in jezelf, in anderen en binnen vraagstukken.

Het boek is te bestellen via deze link: Sterk staan door flexibel bewegen.

Je bent van harte welkom in de 1-daagse training Sterk staan door flexibel bewegen.

Of doe mee met de online introductietraining Embodied Learning!

tijd tekort tijd genoeg

Tijd tekort of tijd genoeg?

Lichaamsbewustzijn en tijdsbesef

Tijdens mijn trainingen doe ik soms een oefening waarin deelnemers in 20 minuten op hun eigen manier bewegen van liggen naar zitten naar staan. Sommige deelnemers ervaren deze 20 minuten als vrije bewegingsruimte waarvan ze volop genieten. Anderen hebben moeite om de tijd ‘vol te maken’. De kunst is om je lichaam leidend te laten zijn in deze oefening en geen aandacht te schenken aan je gedachten. Op die manier blijf je volledig aanwezig in het hier en nu. Dan ervaar je de tijd als een oceaan van mogelijkheden.

Tijd tekort, tijd genoeg, zeeën van tijd? Tijd ervaren we vaak als iets waarvan we nooit genoeg hebben. Het lijkt een autonome kracht, die ons handelen en humeur in hoge mate bepaalt. Je kan je onderworpen voelen aan het meedogenloos voortgaan van de tijd, waarvan je een hulpeloos slachtoffer bent. Er zijn trouwens ook mensen die last hebben van een overmaat aan tijd. Ik coach regelmatig mensen aan het begin van hun pensioen, voor wie de toekomst eruit ziet als een tomeloze tijdzee waarvan onduidelijk is hoe die zinvol te vullen.Je kunt je relatie tot de tijd namelijk transformeren via lichaamsbewustzijn. Dat resulteert in een gevoel van rust en stevigheid.

Zo kijken we naar tijd

De structuur van tijd lijkt lineair: we gaan steeds over van het ene moment naar het volgende. We bewegen ons voort langs een lijn van verleden naar toekomst, in een opeenvolging van gebeurtenissen. We delen de tijd op in stukjes met uiteenlopende eigenschappen: werktijd, kwaliteitstijd met de kinderen, tijd om te sporten, vrije tijd. Zo brengen we voortdurend de tijd in kaart en kanaliseert de tijd ons leven.

Last van tijd tekort of juist tijd teveel?

Als je last hebt van tijd tekort of juist tijd teveel, is dat een goede reden om je beleving van tijd te onderzoeken. Je kunt daarbij het lichaam inzetten als instrument, bijvoorbeeld door je adem te ontspannen of door het fysiek uitbeelden van situaties in de tijd.

De tijd uitrekken

Via je adem kan je je ervaring van tijd beïnvloeden. Heb je veel haast of ervaar je tijdgebrek? Oefen dan regelmatig een rustige ademhaling. Bij een gevoel van tijd tekort wordt je adembeweging namelijk sneller en oppervlakkiger. Sommige mensen zijn zelfs geneigd hun adem in te houden als ze haast hebben of onder druk staan. Een rustige, diepe adembeweging is een effectieve manier om tot jezelf te komen en vertraagt je hartslag. Er ontstaat letterlijk meer tijd tussen twee ademhalingen. Wanneer je tot jezelf komt, verruimt je ervaring van tijd.

De tijd uitbeelden

Een andere manier om via je lichaam inzicht te krijgen in je beleving van tijd is het fysiek uitbeelden van verleden, heden of toekomst van een situatie. Als je een lichaamshouding aanneemt zonder tussenkomst van je gedachten, krijg je vaak andere informatie dan via je hoofd. Dit kan verrassende inzichten opleveren. Iemand die ik coachte met angst voor haar pensioen, vroeg ik om een lichaamshouding aan te nemen voor de toekomst. In deze houding ontdekte ze een diep gevoel van ontspanning dat ze in geen jaren had gekend. Haar zorgen over een teveel aan tijd waren totaal anders dan de onmiddellijke ervaring ervan via haar lichaam. 

Wil jij je verhouding tot tijd transformeren?  Ik geef regelmatig een training over tijdsbesef en lichaamsbewustzijn.

Boekentip: De Tijdgids. Joris Brenninkmeijer onderzoekt in dit boek de manieren waarop de tijd betekenis heeft in het coachgesprek. Hoe werk je als coach/begeleider met tijdsaspecten zoals de kloktijd, de ervaren tijd, tijdsverloop, tempo of timing? 

Videotip: Op basis van haar boek Stil de tijd maakte Joke Hermsen samen met Jaap de Jonge een prachtige video in twee delen, waarin het Griekse beeld van de tijd centraal staat.

In nieuwe mijn boek Sterk staan door flexibel bewegen staat een hoofdstuk over Tijd.

Kennismaken met Embodied Learning? Doe mee met de online introductietraining.

sterker-door-obstakels

Sterker door obstakels

Door genegenheid
en aandacht wordt
koper goud.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de doorn een mooie bloem.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de gevangenis een groen weiland.

Fragmenten uit het gedicht ‘De genegenheid’ van Rumi, in de vertaling van Kader Abdolah

Stel je voor dat je een podium opkomt en gaat staan voor een publiek. Zonder iets te zeggen of iets bijzonders te doen. Gewoon als jezelf, niet groter en niet kleiner. Wat gebeurt er dan met je? Je komt vermoedelijk niet alleen dat publiek, maar vooral jezelf tegen. Obstakels in de vorm van gedachten als: ‘Wat sta ik hier te doen?’ ‘Iedereen kijkt naar me, wat vinden ze van me?’ ‘Hoe kom ik hier zo snel mogelijk weg?!’ ‘Zouden ze kunnen zien dat mijn hart bonkt?’

Ongemak in bepaalde situaties kan je door oefening overstijgen. Dan wordt koper goud. Je kunt bijvoorbeeld leren om zichtbaar te zijn voor een publiek en ervan te genieten. De meeste obstakels kan je overwinnen met genegenheid en aandacht.

WAT IS EEN OBSTAKEL?

Een obstakel is een uitdaging die je in de weg staat om te gaan waar je wil gaan, en te doen wat je wil doen. Obstakels komen en gaan, in verschillende soorten en maten. Sommigen zijn relatief klein: een steen op de weg, een file, je oppas komt niet opdagen. Grotere struikelblokken kan je tegenkomen in allerlei vormen. Angst voor zichtbaarheid, behoefte aan erkenning, langdurig slaapgebrek of vliegangst. Of in de vorm van personen: je leidinggevende, een lastige opdrachtgever of je pubers.

Er zijn mensen die nauwelijks last hebben van beren op de weg. Het lijkt wel alsof ze juist kracht ontlenen aan wat ze tegenkomen. Ze zien uitdagingen als iets waarmee je kan werken, in plaats van als een probleem. Inspirerend!

OBSTAKELS ALS SPRINGPLANK

Obstakels kunnen je sterker maken. Je kan dat wat je tegenhoudt, gebruiken om vooruit te komen. Belemmeringen bieden gelegenheid om eigenschappen te ontwikkelen als geduld, creativiteit en moed. Er zijn prachtige levensverhalen van mensen die sterker zijn geworden door tegenslag. Oeroude verhalen zoals sprookjes en legenden, maar ook moderne verhalen.

Greet Vonk en Anja Jongkind deden onderzoek naar posttraumatische groei. Hun conclusie is dat sommige mensen sterker en wijzer worden na traumatische gebeurtenissen. Ze hebben van een doorn een bloem weten te maken. Dit is het boek dat zij erover publiceerden: PostTraumatische groei – Sterker door Ellende.

JE LICHAAM ALS BRON VAN TRANSFORMATIE

Niks mis dus met obstakels. Soms kom je in je leven nu eenmaal een rotsblok tegen, een spoorwegovergang of een verboden toegangsbord. De vraag is of je ze weet te benutten als een springplank of ze ervaart als een moeras.

Vaak kan je een obstakel wegnemen, er omheen bewegen of een nieuwe, onverwachte stap maken. Dan worden hindernissen een kans om voorbij je grenzen te groeien. Je zelfgebouwde gevangenis blijkt een vrije speelruimte te zijn.

Obstakels hebben een enorme transformerende kracht, die je kunt aanboren via je lichaam. Je kunt leren om ze in te zetten als springplank. Zodat je ook bij tegenwind aanwezig blijft met je volledige potentieel.

TRAINING STERKER DOOR OBSTAKELS

Ik geef regelmatig de training Sterker door obstakels, met daarin veel praktische oefeningen om te werken met uitdagingen die je tegenkomt in je werk en dagelijks leven. Over lichaamsbewustzijn als manier om sterker te staan en liefdevol om te gaan met hindernissen op je pad.

Eerst kennismaken met Embodied Learning? Doe mee met de online introductietraining!

je plek innemen

Je plek innemen

Everything is waiting for you – David Whyte

Voor een grote groep mensen begeleid ik een zwermoefening. Ik geef een paar simpele instructies. Na enige minuten gebeurt het: de groep beweegt als een eenheid. In de nabespreking is er ontroering, verwondering en verbazing. Een man stapt enthousiast naar voren en roept: ’Ik was de leider, iedereen volgde mijn beweging!’ Iemand anders merkt op: ik voelde me ook de leider! Dit is zelfsturing in optima forma: iedereen in de groep heeft zich leider gevoeld. Het innemen van je plek is een voorwaarde voor een dergelijke ervaring.

In mijn werk zet ik verschillende soorten zwermoefeningen in: loopoefeningen waarin je gezamenlijk door de ruimte beweegt. Die oefeningen kunnen een ervaring van eenheid oproepen. Het gevoel dat iedereen een eigen plek heeft en van daaruit bijdraagt aan de beweging van het geheel. Maar dat gevoel van gezamenlijkheid ontstaat niet zomaar. Daar is voorbereiding voor nodig. Daarom doen we van tevoren oefeningen die gaan over het innemen van je plek, over samenvallen met jezelf. Training in bewustwording van je eigen lichaam en je mate van aanwezigheid. Je plek innemen maakt dat je vrij kunt bewegen in een geheel.

Stoelendans: je plek pakken

Als kind vond ik stoelendans een spannend en leuk spel. In het begin is er voor iedereen een stoel. Je rent rond in een groep en bij iedere ronde is er een stoel minder. Wie niet op tijd een plekje bemachtigt, mag in de volgende ronde niet meer meedoen. Spannend is: hoor ik er zo meteen nog bij, is er straks een plek voor mij? Leuk is om te onderzoeken hoe je er zo lang mogelijk bij kan blijven horen, hoe je zo handig mogelijk je eigen plek kan pakken.

Soms lijkt het in het dagelijks leven alsof we met z’n allen rondjes rennen, op zoek naar een eigen plek. Dat kan het gevoel geven alsof je moet opletten dat er een plek voor je is. Bijvoorbeeld op een overvol station, binnen een druk team, of op een geanimeerd feest.

Zelfs het plaatsen van een bericht op Social Media kan voelen alsof je moet invoegen op een drukke snelweg. Er wordt zoveel aangeboden, is er ook plek voor mij? Ja natuurlijk is die plek er, als je authentiek aanwezig bent. Degenen die het meeste van zichzelf durven te laten zien, oogsten vaak het meeste bekijks.

Leren om je plek in te nemen

Authentiek aanwezig zijn leer je door je lichaamsbewustzijn te trainen. Dat maakt dat je tegelijk kunt concentreren op jezelf en op een geheel. Door het trainen van je lichaamsbewustzijn houd je koers. Je kunt wakker en ontspannen aanwezig zijn in je eigen lichaam en de omgeving waarin je verkeert.

Alertness is the hidden discipline of familiarity

Alleen-zijn versus samen-zijn

Een dichter die het thema van alleen-zijn versus samen-zijn prachtig onder woorden brengt is David Whyte. In zijn gedichten schrijft hij regelmatig over alleen zijn en deel zijn van iets groters. Luister naar het gedicht ‘Everything is waiting for you’, voorgelezen door de dichter zelf.

Put down the weight of your aloneness and ease into the conversation

Ik geef regelmatig de training Authenticiteit en erbij horen

Aan de hand van lichaamsgerichte oefeningen – waaronder zwermoefeningen – train je om je plek in te nemen en als jezelf deel te zijn van een groter geheel.

In de blog Erbij horen en in de blog Echt contact maken lees je meer over deze en aanverwante thema’s.

Kennismaken met Embodied Learning? Doe mee met de online introductietraining!

erbij horen

Erbij horen door Embodied Learning

Tijdens één van mijn workshops kom ik erachter hoe sterk ons verlangen is naar inclusie en erbij horen. In het eerste uur van de jaartraining Embodied Learning begeleid ik een korte oefening waarin een deelnemer de rug naar de kring draait en uit de cirkel stapt. Tot ieders verbazing is het een pijnlijke ervaring als die persoon ‘vertrekt’, zowel voor de betreffende persoon als voor de anderen. Erbij horen is essentieel, zelfs als een groep nog maar drie kwartier bestaat.

Veiligheid en erbij horen

Ieder mens verlangt naar autonomie en tegelijk naar erbij horen. Een schijnbare tegenstelling die therapeuten en wetenschappers bezighoudt. Waaronder Gabor Maté, die momenteel stof doet opwaaien met zijn werk rond compassie-vol omgaan met trauma en verslaving. Hij beschrijft in zijn boeken de spanning tussen het verlangen naar authenticiteit en verbinding.

Een ander voorbeeld komt van Brené Brown. Zij vertelt in een podcast hoe moeilijk kinderen het vinden om buitenbeentje te zijn in hun schoolklas. Nog erger vinden sommigen het gevoel niet bij hun eigen familie te passen. 

Het boek Het ambacht van de secure base coach (door Jakob van Wielink e.a.) verduidelijkt hoe belangrijk het is om gedurende je hele leven ‘secure bases’ in je omgeving te hebben. Mensen bij wie je je welkom en veilig voelt, zodat je kunt leren en ontwikkelen.

Kortom: veiligheid, autonomie en erbij horen zijn essentiële behoeftes.

WAT DOE OF LAAT JIJ OM ERBIJ TE HOREN?

Erbij horen als basisprincipe

Erbij horen is één van de drie basisprincipes van systemisch werk. Systemisch werk is een manier om inzicht te krijgen op je plek binnen een systeem. Als de drie principes (ordening, binding en balans in geven & nemen) in evenwicht zijn, is er rust, energie en orde in het systeem. 

We zijn geneigd delen van onszelf buiten te sluiten of van de systemen waarvan we deel uitmaken. Wanneer je je kunt verbinden met wat of wie je hebt buitengesloten, kan je beter functioneren en ervaren dat je ergens bij hoort. Dat geldt zowel voor je gezin van herkomst, als voor je familiesysteem en voor organisaties.

Erbij horen volgens de polyvagaaltheorie

De ervaring van erbij horen heeft direct verband met ons gevoel van veiligheid.

De polyvagaaltheorie beschrijft hoe ons autonome zenuwstelsel voortdurend speurt naar signalen van gevaar in ons lichaam en onze omgeving. Zonder dat we ons daar bewust van zijn. Een ander woord voor dit speuren is neuroceptie. Via neuroceptie dragen we zorg voor onze overleving. 

Volgens de polyvagaaltheorie bewegen we de hele dag tussen verschillende staten van zijn, waarin we meer of minder de ervaring hebben van veiligheid en welkom zijn. 

  • De veiligheidsstand: een toestand waarin je je verbonden voelt met anderen. Je hebt een gevoel van erbij horen, op je plek zijn en gezien worden. In deze staat sta je open voor verandering en voor leren. 
  • De geagiteerde staat: een toestand waarin we ons onveilig voelen en geneigd zijn in actie te gaan door te vechten of te vluchten.
  • De gedissocieerde staat: een toestand waarin we dissociëren of bevriezen als we ons onveilig voelen. Deze derde toestand kan ook getriggerd worden wanneer we het gevoel hebben er niet toe te doen of er niet bij te horen. 

Het goede nieuws is dat we volgens de polyvagaaltheorie kunnen leren ons gevoel van basale veiligheid te reguleren, waardoor we het gevoel hebben welkom te zijn. Essentieel daarbij is het bewust waarnemen van je lichaam.

Embodied Learning: vanzelfsprekend erbij horen

Als je leert thuis te zijn in je lichaam geeft dat een gevoel van erbij horen. Je lichaam ankert je in het hier en nu. Dat geeft een vanzelfsprekend gevoel van veiligheid. Wanneer lichaam en geest gesynchroniseerd zijn, beweeg je zelfverzekerd en authentiek door het leven. Embodied Learning gaat over het volledig belichamen van je leiderschap of begeleiderschap. Via je lichaamsbewustzijn onderzoek je hoe je zonder terughouding op jouw plek kunt staan. Als je je plek inneemt, ga je vanzelf doen wat je past en wat klopt bij de situatie. Het resultaat is authentiek handelen en tegelijk deel zijn van een groter geheel. 

Ik geef regelmatig de training Authenticiteit en erbij horen. Aan de hand van lichaamsgerichte oefeningen ervaar je hoe je krachtig je eigen plek kunt innemen en tegelijk deel kunt zijn van een groter geheel. De training is geschikt voor beginnende en voor ervaren Embodied Learners.

In mijn nieuwe boek Sterk staan door flexibel bewegen staat een hoofdstuk over werken met paradoxen, waaronder Authenticiteit en erbij horen. Je vind er ook een hoofdstuk over de polyvagaaltheorie.

luistertraining

Luistertraining – leren luisteren met je hele lichaam

Luisteren is één van de belangrijkste en meest onderschatte leiderschapsvaardigheden. In deze blog lees je hoe je door lichaams-bewustzijn je luistertalent kunt trainen en waarom luistertraining zo belangrijk is.

Een militair vertelde me ooit dat hij in een belangrijke vergadering zat waar niemand naar elkaar luisterde. De gesprekken duurden eindeloos en er werden geen besluiten genomen. Het lukte de voorzitter niet om het overleg te structureren. Op een gegeven moment deed hij een bijzondere interventie: hij klom op de vergadertafel en ging uitgebreid liggen snurken. Onmiddellijk hield men op met praten. Toen de vergadering werd hervat, bleek iedereen bereid om rustig naar elkaar te luisteren.

Luistertraining

Lang geleden gaf ik luistertrainingen voor een trainingsbureau. We leerden de deelnemers ‘actief luisteren’ door de spreker op verschillende manieren te laten merken dat ze luisterden. We oefenden langdurig om samen te vatten en door te vragen, een techniek die bekend staat als ‘LSD’.

Hoe meer ik van die trainingen gaf, des te ongemakkelijker ik me voelde. Ik had namelijk helemaal niet het gevoel dat ik de deelnemers trainde in luisteren. Volgens mij is werkelijk luisteren meer een mentaliteit dan een techniek. Als je je aandacht focust op het horen van de woorden, dan ga je voorbij aan wat zich afspeelt op andere lagen. Het gaat om het ontwikkelen van een houding van openheid en onbevangenheid. Die houding kan je ontwikkelen aan de hand van je lichaamsbewustzijn.

Luisteren met je lichaam

Diep luisteren doe je met je hele lichaam. Een aandachtig luisteraar luistert niet alleen met zijn oren, maar ook met hart, buik en zijn hele wezen. Je lichaams-houding speelt daarin een belangrijke rol. Door bewust te ervaren wat er gebeurt in je lichaam tijdens een gesprek of overleg, ben je niet gericht op oordelen en associaties. Je hebt het minder druk met jezelf, want je bent aanwezig bij de mensen waarnaar je luistert, terwijl je tegelijk opmerkt wat er in je omgaat. Daardoor krijg je meer en andere informatie dan wanneer je je richt op de woorden alleen.

Je luistertalent ontwikkelen

We hebben allemaal een talent voor open en onbevangen luisteren. Je kunt dat luistertalent ontwikkelen door tijdens je gesprekken aandacht te hebben voor de sensaties in je lichaam. Waar in je lichaam resoneert het gesprek? Voel je je hoofd, je hartstreek, zijn er andere plekken die signalen geven? Die signalen verschillen van moment tot moment. Je kunt leren om die informatie te verstaan. Jouw aandachtige luisterhouding maakt bovendien dat degenen naar wie je luistert ook dieper gaan luisteren. Belichaamd luisteren inspireert.

Luistertraining voor leiders

In alle workshops en trainingen die ik geef is Embodied Listening een essentieel onderdeel. Echt luisteren heeft veel voordelen: het leidt tot wezenlijk contact, het geeft energie, genereert creativiteit, bespaart tijd en resulteert in betere besluiten. Belichaamd luisteren omvat:

  • Je lichaamshouding inzetten om optimaal aanwezig te zijn.
  • Luisteren vanuit openheid en onbevangenheid.
  • De signalen van je lichaam meenemen in het gesprek.
  • De lichaamstaal van de ander(en) opmerken.
  • Luisteren naar wat niet wordt gezegd.
  • Stiltes leren verstaan.
  • Spreken op het juiste moment.

Wil jij je luistervermogen trainen?

Download hier een oefening over online luisteren in 7 aandachtspunten. Je leert hoe je energie kunt genereren door te luisteren met je lichaam.

Meer lezen over belichaamd luisteren?

In deze blog over luisteren vind je veel praktijkvoorbeelden waarin je kunt leren van top-luisteraars.

echt contact maken

Echt contact maken

Echt contact maken is belangrijk in zowel privé- als werksituaties. Wezenlijk contact leidt tot een gelukkiger leven. Het is bovendien een voorwaarde voor zinvolle gesprekken, inspirerende ontmoetingen en fundamentele beslissingen. Waar werkelijk contact is, komt de potentie in de ontmoeting tevoorschijn. Hoe kan je als leider of begeleider echt contact maken?

Wat is wezenlijk contact?

Wezenlijk contact is ontmoeting vanuit openheid. Die open ontmoeting kan ontstaan op momenten waar je jezelf toestaat om je masker af te doen. Er is dan ruimte om dingen te zeggen en te doen die op andere momenten achterwege blijven. Openheid is aanstekelijk. Het schept de voorwaarde voor een ontmoeting zonder ruis, waarin je elkaar kan tegenkomen zonder gedoe. Dat is niet alleen belangrijk in privé-ontmoetingen, maar zorgt ook in zakelijke omstandigheden voor zinvolle communicatie.

Na de Corona-periode begeleid ik een team dat elkaar sinds lange tijd voor het eerst weer ziet. Er is zoveel uit te wisselen! We starten de dag met een oefening waarbij iedereen rondloopt in de ruimte en elkaar groet op manieren die ze passend vinden: sommige teamleden maken samen een dansje, anderen buigen naar elkaar, er worden gekke bekken getrokken. De oefening is een eerste stap in het maken van echt contact. Waar verbinding is, ontstaat ruimte om beslissingen te nemen over de toekomst.

Wezenlijk contact ontstaat soms vanzelf in intense omstandigheden. Bijvoorbeeld in een situatie waar iemand is overleden.

Ik herinner me een zakelijk overleg met een bestuurder die ik nauwelijks kende. We hadden het over een aanstaande training die ik zou geven voor zijn MT. Hij vertelde me dat zijn vader een paar dagen geleden onverwacht was overleden. Er ontstond echt contact, waarin we open uitwisselden met elkaar. Aan het einde van ons gesprek zei hij tegen me ‘Dag lieverd!’. Een verrassende groet binnen onze zakelijke relatie, maar een passend gebaar voor twee mensen die iets wezenlijks hebben uitgewisseld.

Ruis in contact

In ontmoetingen is vaak ruis op de achtergrond, als een storende ondertoon die continu aanwezig is. Deze ondertoon bestaat uit spanningen die worden ervaren, maar niet uitgesproken. Spanningen zoals emoties en oordelen die zorgen voor onveiligheid, conflicten en obstakels in het contact.

Ruis wordt veroorzaakt door onze persoonlijke en collectieve geschiedenis, waarin pijn, wantrouwen en negatieve ervaringen aanwezig zijn. In iedere ontmoeting kan ruis een rol spelen. Tijdens gesprekken gebeurt zoveel wat je onbewust waarneemt. Je kunt je daardoor laten afleiden, maar meestal is er ook een mogelijkheid om je af te stemmen op de potentie in de situatie.

Echt contact maken? Voorkom ruis vanuit emoties en oordelen

Er is een plek in jezelf die niet wordt aangeraakt door negatieve of traumatische gebeurtenissen. Deze vrijplaats kan je ontdekken en cultiveren in jezelf en je ontmoetingen. Lichaamsbewustzijn is daarbij een krachtig hulpmiddel. Je lichaam helpt om je die vrijplaats te herinneren en er steeds makkelijker naar terug te gaan.

Ik coach een jonge leidinggevende. Tijdens ons eerste gesprek beschrijft ze hoe ze telkens in conflictsituaties belandt binnen haar werk. We kijken naar haar verleden: ze komt uit een conflictueus gezin. Ze vertelt dat ze eigenlijk geen idee heeft hoe te functioneren in een harmonische situatie, omdat ze dat van huis uit niet gewend is. Tijdens het coachingstraject ontdekt ze door dagelijkse oefeningen in lichaamsbewustzijn een nieuwe, vriendelijke manier om met zichzelf en anderen om te gaan.

Echt contact maken door lichaamsbewustzijn

Wezenlijk contact ontstaat in ontmoetingen die voortkomen uit een staat van openheid, verrassing, verwondering. Die staat van zijn zorgt ervoor dat de potentie in de ontmoeting vrijkomt, zodat er waarachtige gesprekken kunnen ontstaan. Als begeleider of coach kan je deze staat oproepen door in de groep te werken met lichaamsbewustzijn en andere creatieve methoden of gesprekstechnieken die verrassing of verwondering uitnodigen.

Door je liefdevolle aandacht te richten op het potentieel van een persoon of groep, komt deze ‘beste versie’ als vanzelf tevoorschijn. Die potentie kan hele diverse vormen hebben, zoals wakkerheid, doelgerichtheid, openheid, creativiteit, zachtmoedigheid. Al deze kwaliteiten van aanwezig zijn kan je trainen met behulp van je lichaamsbewustzijn.

Meer leren over wezenlijk contact?

In het weekend Embodied Learning over wezenlijk contact ontwikkel je je talent voor wezenlijk contact via bewegingsoefeningen, creatief schrijven en storytelling. Oefeningen die tot openheid, verrassing en verwondering uitnodigen. Samen met andere professionals ontdek je nieuwe manieren van contact maken, luisteren en spreken.

Eerst kennismaken met Embodied Learning? Doe mee met de online introductietraining.