stevig staan en flexibel bewegen

Sterk staan door flexibel bewegen

In je leven en werk kom je voortdurend situaties tegen waarin je flexibiliteit wordt getest. Bijvoorbeeld wanneer dingen anders lopen dan gepland of gewenst. De uitdaging is dan: sterk staan door flexibel bewegen.

Eindelijk heb ik een middag vrij geroosterd om te schrijven. Ik zit klaar achter de computer in mijn joggingbroek, met een kop thee en een goed humeur. Dringende mails en de voorbereiding van mijn jaartraining heb ik ’s ochtends al afgerond.

De telefoon gaat. Het is een zorginstelling waar ik sinds lang contact mee probeer te krijgen over mijn dementerende vader. Vriendelijk sta ik de beller te woord. Ik heb nog niet opgehangen of de telefoon gaat nogmaals. Deze keer is het mijn broer met urgent nieuws over de casemanager van mijn vader. Twintig minuten later krijg ik een dringende app van een opdrachtgever. Hij heeft een nieuwe klus voor me: of ik zo spoedig mogelijk een offerte wil maken.

Zo is het genoeg. Ik zet de telefoon uit en ga weer achter mijn computer zitten. Nu hoor ik de deurbel; het is de loodgieter. Kennelijk heeft hij plotseling tijd om een langverwachte reparatie aan het dak te doen. Hij komt binnen met een assistent die een waterafzuiger meeneemt. Het ding maakt een onwaarschijnlijk kabaal. Ik doe mijn koptelefoon op, voel mijn voeten op de grond, ontspan mijn schouders en mijn ademhaling en ga aan de slag.

Je hebt weinig controle over de realiteit, maar je kunt wel je ervaring ervan beïnvloeden. Sterk staan door flexibel bewegen betekent soepel reageren op lastige, complexe of veranderende situaties. Die souplesse kan je trainen met behulp van lichaamsgerichte oefeningen.

Stevig staan en flexibel bewegen zijn de pijlers van mijn trainingsmethode Embodied Learning. Met deze methode train je de kwaliteit van je aanwezigheid, je belangrijkste instrument als leider of begeleider. Mijn vorige boek Stevig staan in intense situaties ging over het ontwikkelen van stevigheid. Mijn nieuwe boek Sterk staan door flexibel bewegen gaat over het ontwikkelen van flexibiliteit.

Het trainen van je souplesse brengt je een flinke stap verder dan alleen focussen op krachtig persoonlijk leiderschap. Een flexibele houding vergroot je kwaliteit van aanwezigheid en je bewegingsruimte, waardoor je kunt handelen vanuit meer openheid, creativiteit en compassie.

Lichaamsbewustzijn is een krachtig hulpmiddel bij het ontwikkelen van flexibiliteit. Je hoofd heeft overal een mening over, maar de rest van je lichaam weet vaak heel direct waar de oplossing ligt. We hebben duizenden gedachten per dag, volgens sommigen zelfs tienduizenden per dag – waarvan de meeste herhalend zijn en negatief over jezelf.  

Naast de feiten en oordelen die je hoofd produceert, is er waardevolle informatie in je lichaam die je kunt inzetten bij de vraagstukken die je tegenkomt. Lichaamsbewustzijn geeft ruimte om te handelen buiten je gewoontepatronen.

Ik coachte een consultant die zich onprettig voelde over een opdracht. Toen ik hem vroeg naar de fysieke plek van het ongemak, zei hij dat hij er buikpijn van had. Tijdens de sessie onderzochten we de reactie op de opdracht van zijn hoofd, hart en buik. Zijn hoofd zei dat hij het werk financieel nodig had, zijn hart voelde loyaliteit naar de opdrachtgever, en zijn buik vertelde hem dat de opdracht hem niet paste. Hij besloot zijn intuïtie te volgen en de opdracht af te wijzen.

‘Lichaamsbewustzijn leert je sterk staan door flexibel bewegen in uitdagende situaties.’

We vertrouwen vaak meer op onze gedachten dan op andere signalen die we krijgen. Hierdoor missen we het contact met wat werkelijk hier en nu gebeurt. Lichaamsbewustzijn brengt je terug naar je directe ervaring, zodat je fris en effectief kunt reageren op wat zich voordoet in je leven en werk.

Belichaamd leiderschap gaat over soepel leren schakelen tussen je hoofd en de informatie die je krijgt via andere kanalen, zoals je hart en je buik. Het gaat over het innemen van je eigen plek zonder terughouding, over waarachtig zichtbaar zijn, over het werken vanuit afstemming en compassie, over het waarnemen van meerdere perspectieven en over leiderschapskwaliteiten belichamen. Dit zijn een aantal van de onderwerpen die je gaat tegenkomen in mijn nieuwe boek.

Er zijn veel redenen om je flexibiliteit te trainen. Ik noem er hier een aantal:

Flexibiliteit creëert ruimte om kwesties een onverwachte wending te geven. Je raakt minder snel gevangen of ingezogen in gebeurtenissen en ontmoetingen. Humor kan bijvoorbeeld een geweldig instrument zijn om verandering te bewerkstelligen.

In een vastgelopen team laat ik teamleden weleens hun weerzin fysiek uitbeelden (‘Laat eens zien hoe jij je kont tegen de krib gooit’), waardoor er enorm wordt gelachen. Dit opent vervolgens de ruimte voor het echte gesprek.

Een flexibele houding maakt dat je openstaat voor verrassende uitkomsten van een gesprek. Bereidheid om soepel te schakelen, maakt het vinden van oplossingen eenvoudiger.

Een bestuurder die ik coachte, ontdekte tijdens een ontspanningsoefening hoe haar starre houding bepaalde veranderingen tegenhield in de organisatie. Haar vertrek bleek uiteindelijk de beste oplossing voor alle betrokkenen, inclusief zijzelf.

Voor leiders en begeleiders is het van belang om te kunnen schakelen tussen verschillende perspectieven. Je werkt immers steeds met mensen die letterlijk of figuurlijk uit verschillende culturen komen.

Via lichaamsgerichte oefeningen kun je leren bewegen tussen verschillende perspectieven in jezelf, in anderen en binnen vraagstukken.

Sterk staan door flexibel bewegen verschijnt op 28 november 2024.

Op vrijdag 13 december 2024 geef ik de workshop Sterk staan door flexibel bewegen.

tijd tekort tijd genoeg

Tijd tekort of tijd genoeg?

Lichaamsbewustzijn en tijdsbesef

Tijdens mijn trainingen doe ik soms een oefening waarin deelnemers in 20 minuten op hun eigen manier bewegen van liggen naar zitten naar staan. Sommige deelnemers ervaren deze 20 minuten als vrije bewegingsruimte waarvan ze volop genieten. Anderen hebben moeite om de tijd ‘vol te maken’. De kunst is om je lichaam leidend te laten zijn in deze oefening en geen aandacht te schenken aan je gedachten. Op die manier blijf je volledig aanwezig in het hier en nu. Dan ervaar je de tijd als een oceaan van mogelijkheden.

Tijd tekort, tijd genoeg, zeeën van tijd? Tijd ervaren we vaak als iets waarvan we nooit genoeg hebben. Het lijkt een autonome kracht, die ons handelen en humeur in hoge mate bepaalt. Je kan je onderworpen voelen aan het meedogenloos voortgaan van de tijd, waarvan je een hulpeloos slachtoffer bent. Er zijn trouwens ook mensen die last hebben van een overmaat aan tijd. Ik coach regelmatig mensen aan het begin van hun pensioen, voor wie de toekomst eruit ziet als een tomeloze tijdzee waarvan onduidelijk is hoe die zinvol te vullen.Je kunt je relatie tot de tijd namelijk transformeren via lichaamsbewustzijn. Dat resulteert in een gevoel van rust en stevigheid.

Zo kijken we naar tijd

De structuur van tijd lijkt lineair: we gaan steeds over van het ene moment naar het volgende. We bewegen ons voort langs een lijn van verleden naar toekomst, in een opeenvolging van gebeurtenissen. We delen de tijd op in stukjes met uiteenlopende eigenschappen: werktijd, kwaliteitstijd met de kinderen, tijd om te sporten, vrije tijd. Zo brengen we voortdurend de tijd in kaart en kanaliseert de tijd ons leven.

Last van tijd tekort of juist tijd teveel?

Als je last hebt van tijd tekort of juist tijd teveel, is dat een goede reden om je beleving van tijd te onderzoeken. Je kunt daarbij het lichaam inzetten als instrument, bijvoorbeeld door je adem te ontspannen of door het fysiek uitbeelden van situaties in de tijd.

De tijd uitrekken

Via je adem kan je je ervaring van tijd beïnvloeden. Heb je veel haast of ervaar je tijdgebrek? Oefen dan regelmatig een rustige ademhaling. Bij een gevoel van tijd tekort wordt je adembeweging namelijk sneller en oppervlakkiger. Sommige mensen zijn zelfs geneigd hun adem in te houden als ze haast hebben of onder druk staan. Een rustige, diepe adembeweging is een effectieve manier om tot jezelf te komen en vertraagt je hartslag. Er ontstaat letterlijk meer tijd tussen twee ademhalingen. Wanneer je tot jezelf komt, verruimt je ervaring van tijd.

De tijd uitbeelden

Een andere manier om via je lichaam inzicht te krijgen in je beleving van tijd is het fysiek uitbeelden van verleden, heden of toekomst van een situatie. Als je een lichaamshouding aanneemt zonder tussenkomst van je gedachten, krijg je vaak andere informatie dan via je hoofd. Dit kan verrassende inzichten opleveren. Iemand die ik coachte met angst voor haar pensioen, vroeg ik om een lichaamshouding aan te nemen voor de toekomst. In deze houding ontdekte ze een diep gevoel van ontspanning dat ze in geen jaren had gekend. Haar zorgen over een teveel aan tijd waren totaal anders dan de onmiddellijke ervaring ervan via haar lichaam. 

Wil jij je verhouding tot tijd transformeren?  Ik geef regelmatig een workshop over tijdsbesef en lichaamsbewustzijn.

Boekentip: De Tijdgids. Joris Brenninkmeijer onderzoekt in dit boek de manieren waarop de tijd betekenis heeft in het coachgesprek. Hoe werk je als coach/begeleider met tijdsaspecten zoals de kloktijd, de ervaren tijd, tijdsverloop, tempo of timing? 

Videotip: Op basis van haar boek Stil de tijd maakte Joke Hermsen samen met Jaap de Jonge een prachtige video in twee delen, waarin het Griekse beeld van de tijd centraal staat.

In nieuwe mijn boek Sterk staan door flexibel bewegen staat een hoofdstuk over Tijd.

sterker-door-obstakels

Sterker door obstakels

Door genegenheid
en aandacht wordt
koper goud.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de doorn een mooie bloem.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de gevangenis een groen weiland
.

Fragmenten uit het gedicht ‘De genegenheid’ van Rumi, in de vertaling van Kader Abdolah

Stel je voor dat je een podium opkomt en gaat staan voor een publiek. Zonder iets te zeggen of iets bijzonders te doen. Gewoon als jezelf, niet groter en niet kleiner. Wat gebeurt er dan met je? Je komt vermoedelijk niet alleen dat publiek, maar vooral jezelf tegen. Obstakels in de vorm van gedachten als: ‘Wat sta ik hier te doen?’ ‘Iedereen kijkt naar me, wat vinden ze van me?’ ‘Hoe kom ik hier zo snel mogelijk weg?!’ ‘Zouden ze kunnen zien dat mijn hart bonkt?’

Ongemak in bepaalde situaties kan je door oefening overstijgen. Dan wordt koper goud. Je kunt bijvoorbeeld leren om zichtbaar te zijn voor een publiek en ervan te genieten. De meeste obstakels kan je overwinnen met genegenheid en aandacht.

WAT IS EEN OBSTAKEL?

Een obstakel is een uitdaging die je in de weg staat om te gaan waar je wil gaan, en te doen wat je wil doen. Obstakels komen en gaan, in verschillende soorten en maten. Sommigen zijn relatief klein: een steen op de weg, een file, je oppas komt niet opdagen. Grotere struikelblokken kan je tegenkomen in allerlei vormen. Angst voor zichtbaarheid, behoefte aan erkenning, langdurig slaapgebrek of vliegangst. Of in de vorm van personen: je leidinggevende, een lastige opdrachtgever of je pubers.

Er zijn mensen die nauwelijks last hebben van beren op de weg. Het lijkt wel alsof ze juist kracht ontlenen aan wat ze tegenkomen. Ze zien uitdagingen als iets waarmee je kan werken, in plaats van als een probleem. Inspirerend!

OBSTAKELS ALS SPRINGPLANK

Obstakels kunnen je sterker maken. Je kan dat wat je tegenhoudt, gebruiken om vooruit te komen. Belemmeringen bieden gelegenheid om eigenschappen te ontwikkelen als geduld, creativiteit en moed. Er zijn prachtige levensverhalen van mensen die sterker zijn geworden door tegenslag. Oeroude verhalen zoals sprookjes en legenden, maar ook moderne verhalen.

Greet Vonk en Anja Jongkind deden onderzoek naar posttraumatische groei. Hun conclusie is dat sommige mensen sterker en wijzer worden na traumatische gebeurtenissen. Ze hebben van een doorn een bloem weten te maken. Dit is het boek dat zij erover publiceerden: PostTraumatische groei – Sterker door Ellende.

JE LICHAAM ALS BRON VAN TRANSFORMATIE

Niks mis dus met obstakels. Soms kom je in je leven nu eenmaal een rotsblok tegen, een spoorwegovergang of een verboden toegangsbord. De vraag is of je ze weet te benutten als een springplank of ze ervaart als een moeras.

Vaak kan je een obstakel wegnemen, er omheen bewegen of een nieuwe, onverwachte stap maken. Dan worden hindernissen een kans om voorbij je grenzen te groeien. Je zelfgebouwde gevangenis blijkt een vrije speelruimte te zijn.

Obstakels hebben een enorme transformerende kracht, die je kunt aanboren via je lichaam. Je kunt leren om ze in te zetten als springplank. Zodat je ook bij tegenwind aanwezig blijft met je volledige potentieel.

WORKSHOP STERKER DOOR OBSTAKELS

Ik geef regelmatig de workshop Sterker door obstakels, met daarin veel praktische oefeningen om te werken met uitdagingen die je tegenkomt in je werk en dagelijks leven. Over lichaamsbewustzijn als manier om sterker te staan en liefdevol om te gaan met hindernissen op je pad.

je plek innemen

Je plek innemen


Everything is waiting for you – David Whyte

Voor een grote groep mensen begeleid ik een zwermoefening. Ik geef een paar simpele instructies. Na enige minuten gebeurt het: de groep beweegt als een eenheid. In de nabespreking is er ontroering, verwondering en verbazing. Een man stapt enthousiast naar voren en roept: ’Ik was de leider, iedereen volgde mijn beweging!’ Iemand anders merkt op: ik voelde me ook de leider! Dit is zelfsturing in optima forma: iedereen in de groep heeft zich leider gevoeld. Het innemen van je plek is een voorwaarde voor een dergelijke ervaring.

In mijn werk zet ik verschillende soorten zwermoefeningen in: loopoefeningen waarin je gezamenlijk door de ruimte beweegt. Die oefeningen kunnen een ervaring van eenheid oproepen. Het gevoel dat iedereen een eigen plek heeft en van daaruit bijdraagt aan de beweging van het geheel. Maar dat gevoel van gezamenlijkheid ontstaat niet zomaar. Daar is voorbereiding voor nodig. Daarom doen we van tevoren oefeningen die gaan over het innemen van je plek, over samenvallen met jezelf. Training in bewustwording van je eigen lichaam en je mate van aanwezigheid. Je plek innemen maakt dat je vrij kunt bewegen in een geheel.

Stoelendans: je plek pakken

Als kind vond ik stoelendans een spannend en leuk spel. In het begin is er voor iedereen een stoel. Je rent rond in een groep en bij iedere ronde is er een stoel minder. Wie niet op tijd een plekje bemachtigt, mag in de volgende ronde niet meer meedoen. Spannend is: hoor ik er zo meteen nog bij, is er straks een plek voor mij? Leuk is om te onderzoeken hoe je er zo lang mogelijk bij kan blijven horen, hoe je zo handig mogelijk je eigen plek kan pakken.

Soms lijkt het in het dagelijks leven alsof we met z’n allen rondjes rennen, op zoek naar een eigen plek. Dat kan het gevoel geven alsof je moet opletten dat er een plek voor je is. Bijvoorbeeld op een overvol station, binnen een druk team, of op een geanimeerd feest.

Zelfs het plaatsen van een bericht op Social Media kan voelen alsof je moet invoegen op een drukke snelweg. Er wordt zoveel aangeboden, is er ook plek voor mij? Ja natuurlijk is die plek er, als je authentiek aanwezig bent. Degenen die het meeste van zichzelf durven te laten zien, oogsten vaak het meeste bekijks.

Leren om je plek in te nemen

Authentiek aanwezig zijn leer je door je lichaamsbewustzijn te trainen. Dat maakt dat je tegelijk kunt concentreren op jezelf en op een geheel. Door het trainen van je lichaamsbewustzijn houd je koers. Je kunt wakker en ontspannen aanwezig zijn in je eigen lichaam en de omgeving waarin je verkeert.

Alertness is the hidden discipline of familiarity

Alleen-zijn versus samen-zijn

Een dichter die het thema van alleen-zijn versus samen-zijn prachtig onder woorden brengt is David Whyte. In zijn gedichten schrijft hij regelmatig over alleen zijn en deel zijn van iets groters. Luister naar het gedicht ‘Everything is waiting for you’, voorgelezen door de dichter zelf.

Put down the weight of your aloneness and ease into the conversation

In de blog Erbij horen en in de blog Echt contact maken lees je meer over deze en aanverwante thema’s.

In mijn boek Sterk staan door flexibel bewegen staat een hoofdstuk over het innemen van je plek.

Ik geef regelmatig de workshop Authenticiteit en erbij horen. Aan de hand van lichaamsgerichte oefeningen – waaronder zwermoefeningen – train je om je plek in te nemen en als jezelf deel te zijn van een groter geheel.

erbij horen

Erbij horen door Embodied Learning

Tijdens één van mijn workshops kom ik erachter hoe sterk ons verlangen is naar inclusie en erbij horen. In het eerste uur van de jaartraining Embodied Learning begeleid ik een korte oefening waarin een deelnemer de rug naar de kring draait en uit de cirkel stapt. Tot ieders verbazing is het een pijnlijke ervaring als die persoon ‘vertrekt’, zowel voor de betreffende persoon als voor de anderen. Erbij horen is essentieel, zelfs als een groep nog maar drie kwartier bestaat.

Veiligheid en erbij horen

Ieder mens verlangt naar autonomie en tegelijk naar erbij horen. Een schijnbare tegenstelling die therapeuten en wetenschappers bezighoudt. Waaronder Gabor Maté, die momenteel stof doet opwaaien met zijn werk rond compassie-vol omgaan met trauma en verslaving. Hij beschrijft in zijn boeken de spanning tussen het verlangen naar authenticiteit en verbinding.

Een ander voorbeeld komt van Brené Brown. Zij vertelt in een podcast hoe moeilijk kinderen het vinden om buitenbeentje te zijn in hun schoolklas. Nog erger vinden sommigen het gevoel niet bij hun eigen familie te passen. 

Het boek Het ambacht van de secure base coach (door Jakob van Wielink e.a.) verduidelijkt hoe belangrijk het is om gedurende je hele leven ‘secure bases’ in je omgeving te hebben. Mensen bij wie je je welkom en veilig voelt, zodat je kunt leren en ontwikkelen.

Kortom: veiligheid, autonomie en erbij horen zijn essentiële behoeftes.

WAT DOE OF LAAT JIJ OM ERBIJ TE HOREN?

Erbij horen als basisprincipe

Erbij horen is één van de drie basisprincipes van systemisch werk. Systemisch werk is een manier om inzicht te krijgen op je plek binnen een systeem. Als de drie principes (ordening, binding en balans in geven & nemen) in evenwicht zijn, is er rust, energie en orde in het systeem. 

We zijn geneigd delen van onszelf buiten te sluiten of van de systemen waarvan we deel uitmaken. Wanneer je je kunt verbinden met wat of wie je hebt buitengesloten, kan je beter functioneren en ervaren dat je ergens bij hoort. Dat geldt zowel voor je gezin van herkomst, als voor je familiesysteem en voor organisaties.

Erbij horen volgens de polyvagaaltheorie

De ervaring van erbij horen heeft direct verband met ons gevoel van veiligheid.

De polyvagaaltheorie beschrijft hoe ons autonome zenuwstelsel voortdurend speurt naar signalen van gevaar in ons lichaam en onze omgeving. Zonder dat we ons daar bewust van zijn. Een ander woord voor dit speuren is neuroceptie. Via neuroceptie dragen we zorg voor onze overleving. 

Volgens de polyvagaaltheorie bewegen we de hele dag tussen verschillende staten van zijn, waarin we meer of minder de ervaring hebben van veiligheid en welkom zijn. 

  • De veiligheidsstand: een toestand waarin je je verbonden voelt met anderen. Je hebt een gevoel van erbij horen, op je plek zijn en gezien worden. In deze staat sta je open voor verandering en voor leren. 
  • De geagiteerde staat: een toestand waarin we ons onveilig voelen en geneigd zijn in actie te gaan door te vechten of te vluchten.
  • De gedissocieerde staat: een toestand waarin we dissociëren of bevriezen als we ons onveilig voelen. Deze derde toestand kan ook getriggerd worden wanneer we het gevoel hebben er niet toe te doen of er niet bij te horen. 

Het goede nieuws is dat we volgens de polyvagaaltheorie kunnen leren ons gevoel van basale veiligheid te reguleren, waardoor we het gevoel hebben welkom te zijn. Essentieel daarbij is het bewust waarnemen van je lichaam.

Embodied Learning: vanzelfsprekend erbij horen

Als je leert thuis te zijn in je lichaam geeft dat een gevoel van erbij horen. Je lichaam ankert je in het hier en nu. Dat geeft een vanzelfsprekend gevoel van veiligheid. Wanneer lichaam en geest gesynchroniseerd zijn, beweeg je zelfverzekerd en authentiek door het leven. Embodied Learning gaat over het volledig belichamen van je leiderschap of begeleiderschap. Via je lichaamsbewustzijn onderzoek je hoe je zonder terughouding op jouw plek kunt staan. Als je je plek inneemt, ga je vanzelf doen wat je past en wat klopt bij de situatie. Het resultaat is authentiek handelen en tegelijk deel zijn van een groter geheel. 

Ik geef regelmatig de workshop Authenticiteit en erbij horen. Aan de hand van lichaamsgerichte oefeningen ervaar je hoe je krachtig je eigen plek kunt innemen en tegelijk deel kunt zijn van een groter geheel. De workshop is geschikt voor beginnende en voor ervaren Embodied Learners.

In mijn nieuwe boek Sterk staan door flexibel bewegen staat een hoofdstuk over werken met paradoxen, waaronder Authenticiteit en erbij horen. Je vind er ook een hoofdstuk over de polyvagaaltheorie.

luistertraining

Luistertraining – leren luisteren met je hele lichaam

Luisteren is één van de belangrijkste en meest onderschatte leiderschapsvaardigheden. In deze blog lees je hoe je door lichaams-bewustzijn je luistertalent kunt trainen en waarom luistertraining zo belangrijk is.

Een militair vertelde me ooit dat hij in een belangrijke vergadering zat waar niemand naar elkaar luisterde. De gesprekken duurden eindeloos en er werden geen besluiten genomen. Het lukte de voorzitter niet om het overleg te structureren. Op een gegeven moment deed hij een bijzondere interventie: hij klom op de vergadertafel en ging uitgebreid liggen snurken. Onmiddellijk hield men op met praten. Toen de vergadering werd hervat, bleek iedereen bereid om rustig naar elkaar te luisteren.

Luistertraining

Lang geleden gaf ik luistertrainingen voor een trainingsbureau. We leerden de deelnemers ‘actief luisteren’ door de spreker op verschillende manieren te laten merken dat ze luisterden. We oefenden langdurig om samen te vatten en door te vragen, een techniek die bekend staat als ‘LSD’.

Hoe meer ik van die trainingen gaf, des te ongemakkelijker ik me voelde. Ik had namelijk helemaal niet het gevoel dat ik de deelnemers trainde in luisteren. Volgens mij is werkelijk luisteren meer een mentaliteit dan een techniek. Als je je aandacht focust op het horen van de woorden, dan ga je voorbij aan wat zich afspeelt op andere lagen. Het gaat om het ontwikkelen van een houding van openheid en onbevangenheid. Die houding kan je ontwikkelen aan de hand van je lichaamsbewustzijn.

Luisteren met je lichaam

Diep luisteren doe je met je hele lichaam. Een aandachtig luisteraar luistert niet alleen met zijn oren, maar ook met hart, buik en zijn hele wezen. Je lichaams-houding speelt daarin een belangrijke rol. Door bewust te ervaren wat er gebeurt in je lichaam tijdens een gesprek of overleg, ben je niet gericht op oordelen en associaties. Je hebt het minder druk met jezelf, want je bent aanwezig bij de mensen waarnaar je luistert, terwijl je tegelijk opmerkt wat er in je omgaat. Daardoor krijg je meer en andere informatie dan wanneer je je richt op de woorden alleen.

Je luistertalent ontwikkelen

We hebben allemaal een talent voor open en onbevangen luisteren. Je kunt dat luistertalent ontwikkelen door tijdens je gesprekken aandacht te hebben voor de sensaties in je lichaam. Waar in je lichaam resoneert het gesprek? Voel je je hoofd, je hartstreek, zijn er andere plekken die signalen geven? Die signalen verschillen van moment tot moment. Je kunt leren om die informatie te verstaan. Jouw aandachtige luisterhouding maakt bovendien dat degenen naar wie je luistert ook dieper gaan luisteren. Belichaamd luisteren inspireert.

Luistertraining voor leiders

In alle workshops en trainingen die ik geef is Embodied Listening een essentieel onderdeel. Echt luisteren heeft veel voordelen: het leidt tot wezenlijk contact, het geeft energie, genereert creativiteit, bespaart tijd en resulteert in betere besluiten. Belichaamd luisteren omvat:

  • Je lichaamshouding inzetten om optimaal aanwezig te zijn.
  • Luisteren vanuit openheid en onbevangenheid.
  • De signalen van je lichaam meenemen in het gesprek.
  • De lichaamstaal van de ander(en) opmerken.
  • Luisteren naar wat niet wordt gezegd.
  • Stiltes leren verstaan.
  • Spreken op het juiste moment.

Wil jij je luistervermogen trainen?

Download hier een oefening over online luisteren in 7 aandachtspunten. Je leert hoe je energie kunt genereren door te luisteren met je lichaam.

Meer lezen over belichaamd luisteren?

In deze blog over luisteren vind je veel praktijkvoorbeelden waarin je kunt leren van top-luisteraars.

echt contact maken

Echt contact maken

Echt contact maken is belangrijk in zowel privé- als werksituaties. Wezenlijk contact leidt tot een gelukkiger leven. Het is bovendien een voorwaarde voor zinvolle gesprekken, inspirerende ontmoetingen en fundamentele beslissingen. Waar werkelijk contact is, komt de potentie in de ontmoeting tevoorschijn. Hoe kan je als leider of begeleider echt contact maken?

Wat is wezenlijk contact?

Wezenlijk contact is ontmoeting vanuit openheid. Die open ontmoeting kan ontstaan op momenten waar je jezelf toestaat om je masker af te doen. Er is dan ruimte om dingen te zeggen en te doen die op andere momenten achterwege blijven. Openheid is aanstekelijk. Het schept de voorwaarde voor een ontmoeting zonder ruis, waarin je elkaar kan tegenkomen zonder gedoe. Dat is niet alleen belangrijk in privé-ontmoetingen, maar zorgt ook in zakelijke omstandigheden voor zinvolle communicatie.

Na de Corona-periode begeleid ik een team dat elkaar sinds lange tijd voor het eerst weer ziet. Er is zoveel uit te wisselen! We starten de dag met een oefening waarbij iedereen rondloopt in de ruimte en elkaar groet op manieren die ze passend vinden: sommige teamleden maken samen een dansje, anderen buigen naar elkaar, er worden gekke bekken getrokken. De oefening is een eerste stap in het maken van echt contact. Waar verbinding is, ontstaat ruimte om beslissingen te nemen over de toekomst.

Wezenlijk contact ontstaat soms vanzelf in intense omstandigheden. Bijvoorbeeld in een situatie waar iemand is overleden.

Ik herinner me een zakelijk overleg met een bestuurder die ik nauwelijks kende. We hadden het over een aanstaande training die ik zou geven voor zijn MT. Hij vertelde me dat zijn vader een paar dagen geleden onverwacht was overleden. Er ontstond echt contact, waarin we open uitwisselden met elkaar. Aan het einde van ons gesprek zei hij tegen me ‘Dag lieverd!’. Een verrassende groet binnen onze zakelijke relatie, maar een passend gebaar voor twee mensen die iets wezenlijks hebben uitgewisseld.

Ruis in contact

In ontmoetingen is vaak ruis op de achtergrond, als een storende ondertoon die continu aanwezig is. Deze ondertoon bestaat uit spanningen die worden ervaren, maar niet uitgesproken. Spanningen zoals emoties en oordelen die zorgen voor onveiligheid, conflicten en obstakels in het contact.

Ruis wordt veroorzaakt door onze persoonlijke en collectieve geschiedenis, waarin pijn, wantrouwen en negatieve ervaringen aanwezig zijn. In iedere ontmoeting kan ruis een rol spelen. Tijdens gesprekken gebeurt zoveel wat je onbewust waarneemt. Je kunt je daardoor laten afleiden, maar meestal is er ook een mogelijkheid om je af te stemmen op de potentie in de situatie.

Echt contact maken? Voorkom ruis vanuit emoties en oordelen

Er is een plek in jezelf die niet wordt aangeraakt door negatieve of traumatische gebeurtenissen. Deze vrijplaats kan je ontdekken en cultiveren in jezelf en je ontmoetingen. Lichaamsbewustzijn is daarbij een krachtig hulpmiddel. Je lichaam helpt om je die vrijplaats te herinneren en er steeds makkelijker naar terug te gaan.

Ik coach een jonge leidinggevende. Tijdens ons eerste gesprek beschrijft ze hoe ze telkens in conflictsituaties belandt binnen haar werk. We kijken naar haar verleden: ze komt uit een conflictueus gezin. Ze vertelt dat ze eigenlijk geen idee heeft hoe te functioneren in een harmonische situatie, omdat ze dat van huis uit niet gewend is. Tijdens het coachingstraject ontdekt ze door dagelijkse oefeningen in lichaamsbewustzijn een nieuwe, vriendelijke manier om met zichzelf en anderen om te gaan.

Echt contact maken door lichaamsbewustzijn

Wezenlijk contact ontstaat in ontmoetingen die voortkomen uit een staat van openheid, verrassing, verwondering. Die staat van zijn zorgt ervoor dat de potentie in de ontmoeting vrijkomt, zodat er waarachtige gesprekken kunnen ontstaan. Als begeleider of coach kan je deze staat oproepen door in de groep te werken met lichaamsbewustzijn en andere creatieve methoden of gesprekstechnieken die verrassing of verwondering uitnodigen.

Door je liefdevolle aandacht te richten op het potentieel van een persoon of groep, komt deze ‘beste versie’ als vanzelf tevoorschijn. Die potentie kan hele diverse vormen hebben, zoals wakkerheid, doelgerichtheid, openheid, creativiteit, zachtmoedigheid. Al deze kwaliteiten van aanwezig zijn kan je trainen met behulp van je lichaamsbewustzijn.

Meer leren over wezenlijk contact?

In het weekend Embodied Learning over wezenlijk contact ontwikkel je je talent voor wezenlijk contact via bewegingsoefeningen, creatief schrijven en storytelling. Oefeningen die tot openheid, verrassing en verwondering uitnodigen. Samen met andere professionals ontdek je nieuwe manieren van contact maken, luisteren en spreken.

Lichaamsbewustzijn

Stevig staan door lichaamsbewustzijn

Lichaamsbewustzijn in persoonlijk leiderschap

Lichaamsbewustzijn is een krachtige manier om je persoonlijk leiderschap te versterken. Met Embodied Learning train je je lichaam als leiderschapsinstrument. Je oefent je lichaamsbewustzijn in te zetten, zodat je meer aanwezig bent. Dat heeft een positief effect op het leerklimaat dat je neerzet als leidinggevende, facilitator of coach.

Bewustzijn van je lichaam is namelijk een voorwaarde voor volledige aandacht. Die aandacht maakt dat je steviger staat en optimaal kunt waarnemen, luisteren en spreken. Daardoor komt je natuurlijke zelfvertrouwen naar boven, neem je makkelijker besluiten en heb je meer impact. Bovendien geeft het energie.

Vier belangrijke redenen om je lichaamsbewustzijn te trainen:

  1. Je lichaam beschikt over informatie waar je met je hoofd niet makkelijk bij komt.
  2. Bewustzijn van je lichaam zorgt dat je stevig staat in lastige situaties.
  3. Lichaamsbewustzijn maakt dat je beter kunt luisteren.
  4. Je gaat overtuigender spreken als je verbonden bent met je lichaam.

1. Lichaamsbewust leiderschap

Je lichaam brengt je in contact met je intuïtie, je gut-feeling over situaties die je onmiddellijk vertelt wat er aan de hand is, wat klopt en wat niet en waar situaties naartoe bewegen. Dat is kennis waar je met je hoofd meestal aan voorbij gaat.

2. Stevig staan door lichaamsbewustzijn

Bij lastige of complexe situaties kan je je lichaamsbewustzijn inzetten om steviger te staan. In mijn boek Stevig staan in intense situaties, beschrijf ik vier fysieke ingangen die je kunt trainen om je balans te versterken.

  • Een wakkere lichaamshouding
  • Ontspannen ademhaling
  • Waarneming met al je zintuigen
  • Bewustzijn van de ruimte om je heen.

Meer over deze ingangen leer je in de workshop ‘Stevig staan in intense situaties’.

3. Lichaamsbewustzijn zorgt dat je beter luistert

Als je je lichaamsbewustzijn inzet ga je dieper luisteren en waarachtiger spreken. Bewustzijn van je lichaam helpt om tegelijkertijd bij jezelf en bij de ander(en) aanwezig te zijn. In deze blog krijg je concrete handvatten om lichaamsgericht te luisteren. Ik noem dat Embodied Listening.

4. Lichaamsbewustzijn maakt dat je waarachtiger spreekt  

Uit werkelijk luisteren ontstaat waarachtig spreken. Dat is een manier van spreken die voortkomt uit de verbinding met je lichaam. In deze blog met praktijkvoorbeelden lees je meer over wat ik ‘Embodied Speech’ noem.

Lichaamsbewustzijn oefeningen

In de blog Embodiment als leiderschapsinstrument vind je een oefening over de kracht van lichaamsbewustzijn in de praktijk: ‘Je lichaam spreekt de waarheid’.

Via deze blog kan je een mp3 met een oefening downloaden over drie assen in je lichaam die je in praktijksituaties helpen om stevig te staan. In deze oefening komen de vier bovengenoemde ingangen samen.

Je kunt gratis kennismaken met Embodied Learning aan de hand van een oefening waarin je het bewustzijn van je handen traint.  

Meer leren over lichaamsbewustzijn?

Als je dieper wilt kennismaken met Embodied Learning doe dan mee aan de workshop Sterker door obstakels of de workshop Stevig staan in intense situaties.


spreken voor publiek

Embodied Speech: spreken vanuit verbinding met je lichaam

Waarachtig spreken is belichaamd spreken. Spreken zonder terughouding, in afstemming met de situatie. Dat is een manier van spreken die weinig energie vraagt en veel effect heeft in tweegesprekken, vergaderingen of voor publiek. In deze blog een aantal voorbeelden van wat ik noem: Embodied Speech.

Wat is Embodied Speech

Met een groep leidinggevenden bij de politie doe ik een oefening waarbij sprekers opkomen voor een groep zonder te spreken. Het ‘publiek’ weet direct wie ze vertrouwen: degenen die het meest verbonden zijn met hun lichaam.

Wezenlijk contact ontstaat immers niet alleen op basis van woorden, maar vooral vanuit verbinding met je lichaam en de context daaromheen. Die verbinding maakt dat je niet alleen vanuit je hoofd spreekt, maar vanuit openheid, oprechtheid en volledige aanwezigheid. Je luisteraars merken dat bewust of onbewust op. Ze zullen graag naar je luisteren en geneigd zijn je boodschap te vertrouwen.

Als belichaamd spreker ben je niet alleen afgestemd op je lichaamsbewustzijn, maar ook op de situatie waarin je spreekt. Je luistert naar jezelf en naar de context waarin je je beweegt. Daaruit volgt vanzelf wat op een bepaald moment relevant en passend is om te zeggen. Het is een congruente, oprechte manier van spreken. Deze manier van spreken vraagt weinig energie, omdat je niet hoeft te ‘werken’ om te overtuigen.

Een waarachtig gesprek

Een betekenisvol, waarachtig gesprek ontstaat waar meerdere mensen belichaamd communiceren. Dan worden er niet te veel en niet te weinig woorden gebruikt. Een waarachtige spreker is in staat elk woord dat hij of zij spreekt met betekenis te vullen, omdat zijn of haar aandacht er op ieder moment bij is. Dat zorgt ervoor dat de kwaliteit van het onderlinge contact verdiept.

Als je in een gesprek op elkaar bent afgestemd kunnen grenzen en obstakels moeiteloos wegvallen: bijvoorbeeld culturele barrières, taalbarrières, of barrières tussen de sexen.

Embodied Speech herkennen 

Als luisteraar herken je een belichaamd spreker direct. Je merkt dat de woorden niet alleen door je hoofd begrepen worden, maar dat er reacties zijn in je lichaam, zoals kippenvel, een warm hart, beweging in je buik.

Hier volgen een aantal voorbeelden van Embodied Speech. Kijk naar de eerste minuten van de onderstaande video’s:

  1. Een actueel voorbeeld is de speech waarin de president van Oekraïne zich richt tot het Russische volk. Je ziet dat deze man niet alleen met zijn hoofd praat, maar ook met hart en ziel. Zelfs als je de ondertiteling niet meeleest en alleen maar kijkt, weet je dat deze man spreekt over iets dat van groot belang is.
  2. In Brommer aan Zee een bijzonder interview met Vaderlandsdichter 2021-2022 Lieke Marsman over haar dichtbundel ‘In de mand’. Het gesprek heeft een opmerkelijke start. De interviewster stelt dat Lieke een onbarmhartig jaar achter de rug heeft omdat er ongeneeslijke kanker bij haar werd geconstateerd. Lieke weerspreekt haar: in de put waarin ze viel na de diagnose, ontdekte ze een heel landschap aan ervaringen. 
  3. Kijk naar dit interview van Andries Knevel met advokaat Max Moszkowicz senior. Knevel wringt zich letterlijk in allerlei bochten door middel van grimassen, nerveuze gebaren en een krampachtig scheef hoofd. Ondertussen doet Moszkowicz kalm zijn verhaal. Van deze advocaat is overigens bekend dat hij zijn resultaten vooral boekte op grond van zijn sterke talent als spreker, bijvoorbeeld door het inzetten van pauzes op het juiste moment. 

Woorden met betekenis vullen

Onwillekeurig deed het bovenstaande interview me trouwens denken aan het krankzinnige lied van cabaretier Brigitte Kaandorp over Andries Knevel. Cabaretiers zijn vaak in staat om elk woord van hun teksten met betekenis te vullen, net als sommige songwriters. Luister ook maar eens naar dit prachtige lied van Stef bos: Welkom

Wil je meer leren?

Wellicht is de Embodied Learning Jaartraining iets voor jou. Na afloop van het programma spreek, luister en handel je vanuit meer rust en authenticiteit.

Generatief luisteren

Generatief luisteren: wat leiders kunnen leren van top-luisteraars

‘Wie wil dirigeren, moet niet vervuld zijn van zichzelf, maar van de muziek’
– Jaap van Zweden

Generatief luisteren is de meest onderschatte leiderschapsvaardigheid. Volgens Otto Scharmer zijn de meeste fouten die door leiders worden gemaakt te wijten aan een luistertekort. Een gebrek aan verbinding met wat er werkelijk speelt in een situatie. Diep luisteren brengt je in contact met de potentiële mogelijkheden in een situatie. Wat kan je als leider leren van top-luisteraars?

Generatief luisteren essentieel voor leiders

Scharmer onderscheidt 4 niveaus van luisteren, waarvan generatief luisteren de meest vernieuwende is. Het is een vorm van luisteren die je in contact brengt met wat er werkelijk speelt in een situatie. Door zo te luisteren krijg je informatie over de potentie in een situatie, over waar de situatie heen wil bewegen. Maar hoe leer je dat: “luisteren naar de potentie in een situatie”?

Dit soort luisteren doe je niet alleen met je oren maar met je hele lichaam. Ik noem dat Embodied Listening. Je kunt deze kwaliteit van luisteren trainen aan de hand van Embodied Learning.

Embodied Listening

Embodied Listening is een vaardigheid die je aantreft bij top-luisteraars. Top-luisteraars zijn zeldzaam binnen organisaties, maar je vindt ze veelvuldig onder muzikanten en voor het beroep van dirigent is luisteren met het hele lichaam een voorwaarde.

Luisteren met je lichaam

Evelyn Glennie is een voorbeeld van een muzikant die letterlijk luistert met haar hele lichaam. Deze begaafde percussioniste is doof sinds haar 12e jaar. Haar missie is om mensen werkelijk te leren luisteren.

Kijk en luister naar de TED talk ‘How to truly listen’  en leer van deze top-luisteraar over visie en doorzettingsvermogen, omgevingsbewustzijn, alleen durven staan en samenwerking.

Luisteren met impact

Dirigeren is een interessante en relevante metafoor voor leidinggeven. Een dirigent staat voor de leiderschapsuitdaging om een visie tot werkelijkheid te maken. Volgens dirigent Itay Talgam is het niet controle, maar partnerschap dat leidt tot de beste muziek. Het gaat erom dat ieders verhaal wordt gehoord. De impact van een leider schuilt niet in het grote gebaar, maar in de kracht van zijn visie en zijn aanwezigheid.

Kijk naar dit fascinerende filmpje waarin dirigent en top-luisteraar Talgam de effectiviteit onderzoekt van 6 belangrijke dirigenten uit de 20e eeuw.

Meer leren over luisteren?